Navigation
Revista Filipina
Segunda Etapa. Revista semestral de lengua y literatura hispanofilipina.
Verano 2021, volumen 8, n
úmero 1

BIBLIOTECA: autoras y autores de Guam
PDF: Cinco coplas…


CINCO COPLAS Y TRES CUENTOS BREVES



FRAY ERIC FORBES, OFM CAP
Investigador e historiador


Textos traducidos del chamorro
al castellano por el propio autor

Gi me'nan pettå-mo pumåra
i hu dåggao gi chalan na kåhet.
Åmbres i kåhet siha tumungo'
na hu guaiya hao magåhet!

Ilek-mo na ti hu tungo' mañiku.
Pues fanå'gue yo' yanggen un tungo'.
Sa' che'cho' karidåt ilek-ña si Yu'us
i un fanå'gue siha i ti man manungo'.

Singko na dåkngas man måtto
para u fan gef konfesat un dia.
Lao båba matå-ña i saklestan
ya pine'lon-ña na puro ha' chandiha.

Yanggen måtai i suegrå-ko,
u ma hungok meggai yånto.
U fanånges todo i familia,
kulan mohon Bietnes Sånto.

Desde i Lunes asta i Såbalo
hu tåtånga hao Luisa;
an Damenggo ha’ yo’ magof
sa' huli'e' hao gi Misa.
La naranja que tiré a la calle
se detuvo en tu puerta.
¡Hasta las naranjas saben
que te quiero de veras!

Dices que no sé besar.
Pues enséñame si sabes cómo.
Dice Dios que es obra de caridad
enseñar a los ignorantes.

Llegaron cinco calvos
para confesarse un día.
Pero el sacristán teniendo mala vista
supuso que todos eran sandías.

Si mi suegra muriera
se escuchará mucho llanto.
Llorará toda la familia
como si fuera Viernes Santo.

Desde el lunes hasta el sábado
te estoy deseando Luisa;
solo los domingos estoy feliz
porque te veo en Misa.

TI HA NANGGA AYO NA INEPPE

Guaha bonita na sotterita humålom gi tienda sa’ malago’ gue’ mamåhan tuhong ginen Manila. Finakcha’i na machocho’cho’ gi tienda ayo na dia un sotterito ni gigon ha li’e’ i sotterita bobongbong i korason-ña. Ilek-ña i sotterita, “Ya-ho ayo na tuhong. Kao siña hu chagi?” “Seguro na hunggan,” ilek-ña i sotterito ya ha na’ sen mames i kuentos-ña. I sotterita ha po’lo i tihong gi ilu-ña pues ha faisen i sotterito, “Kao sa’-ho pat åhe’?” Manoppe i sotterito, “Acha bonita i tihong yan hågo.” Mamaisen i sotterita, “Ya kuåntobali-ña este na tuhong?” Manoppe i sotterito, “Un chiniko ha’ gi labios-ho.” Ha chule’ i tihong i sotterita ya åntes de ha baba i pettan i tienda para u huyong, ilek-ña, “Pues nangga un råtoto ha’. Si bihå-ho para u fahåne yo’ nu este ya siempre måtto para un inapåse.”


NO ESPERABA ESA RESPUESTA

Una hermosa joven entró en la tienda porque quería comprar un sombrero de Manila. Sucedió ese día que trabajaba en la tienda un joven que se enamoró en el momento en que la vio. La joven dijo: “Me gusta ese sombrero. ¿Puedo probarlo?”. “Ciertamente que puedes”, dijo el joven, hablando tan dulcemente como pudo. Se puso el sombrero y le preguntó al muchacho: “¿Me queda bien o no?”. Él respondió: “Es tan hermoso como tú”. Ella preguntó: “¿Cuánto cuesta el sombrero?”. Él respondió: “Solo un beso en mis labios”. La joven tomó el sombrero y antes de abrir la puerta para irse, dijo: “Así que espera un poco. Mi abuela me compra esto y vendrá a darte el pago”.




DINANCHE INAYEK-ÑA

Un puenge, man gigimen si Tomás, si José yan si Antonio. Esta ma lachai tres na boteyan agi ya uno ha’ na boteya tetehnan. Ilek-ña si Tomás, “Mungnga hit gumimen i uttimo na boteya. Ta nangga asta ke man makmåta hit.” Kumonfotme i otro dos. Pues ilek-ña ta’lo si Tomás, “Pot no man mumu hit agupa’ pot i gimen, ayek på’go måno gi boteya i påtte-mo, kao i san hilo, i san papa’ pat i talo’.” Ilek-ña si José, “Guåho i san hilo’!” Ilek-ña si Antonio, “Pues guåho i talo’!” Pues ilek-ña si Tomás, “Ai na inambriento hamyo na dos sa’ en ayek i mås hihot na påtte gi pachot.” Pues man maigo’ i tres. Annai man makmåta, ha repåra si Antonio na hokkok esta i boteya. Mamaisen, “Håye lumachai i boteya?” Manoppe si Tomás, “Guåho. Makmåta yo’ gi painge sen må’ho pues hu gimen i påtte-ko gi san papa’.” Ilek-ña si José, “Lao håfa na un gimen i påtten-måme yan si Antonio?” Manoppe si Tomás, “Ti isao-ho na debe de hu gimen i san hilo’ yan i talo’ pot para hu gimen i san papa’!”


ÉL ESCOGIÓ CORRECTAMENTE

Una noche, Tomás, José y Antonio estaban bebiendo. Ya terminaron tres botellas de aguardiente y solo quedó una. Tomás dijo: “No bebamos la última botella. Esperemos a que nos despertemos”. Los otros dos estuvieron de acuerdo. Luego Tomás agregó: “Para que no nos peleemos por la bebida de mañana, elige ahora tu parte de la botella, ya sea la de arriba, la de abajo o la del medio”. José dijo: “¡La cima!”. Antonio dijo: “¡El medio!”. Entonces Tomás dijo: “Qué codiciosos sois vosotros dos, eligiendo las partes más cercanas a la boca”. Entonces los tres se durmieron. Cuando despertaron, Antonio notó que la botella estaba vacía. Preguntó: “¿Quién se bebió toda la botella?”. Tomás respondió: “Lo hice. Me desperté en medio de la noche con tanta sed que bebí mi parte en el fondo”. José dijo: “¿Pero por qué bebiste de Antonio y mi parte?”. Tomás respondió: “¡No es mi culpa que primero tuve que beber la parte de arriba y la mitad para llegar a la parte de abajo!”.




NAHONG PARA UN TAOTAO HA’

Humånao si Enrique yan si Tomás para i lancho ya depotsi para u maigo’ guihe. Ayo na puenge, annai monhåyan sumena, ma repåra na un pedåson titiyas yan un pedåson tinala’ kåtne ha’ guaha para i na’-ñiha amotsan ogga’an gi sigiente dia. “Enrique, ti nahong este para hita na dos,” ilek-ña si Tomás. Pues ilek-ña si Enrique, “Taiguine para tacho’gue. An makmåta hit, ta sångan håfa ta guife ya håye mås bonito guinifi-ña u kånno’ i titiyas yan tinala’ kåtne.” Ya kumonfotme si Tomás. Aisa’ åntes de kahulo’ i atdao ya mamaigo’ ha’ trabia si Enrique, makmåta si Tomás ya ha kånno’ i titiyas yan tinala’ kåtne. Pues maigo’ ta’lo. Annai todo i dos makmåta, ilek-ña si Enrique, “Ai na boniniton guinifi-ho gi painge! Hu guife na måtto un ånghet ya ha konne’ yo’ para i langet!” Pues ilek-ña si Tomás, “Ya annai humånao hao para i langet pine’lo-ko na ti para un bira hao tåtte pues hu kånno’ i titiyas yan tinala’ kåtne!”


SUFICIENTE PARA SOLO UNO

Enrique y Tomás fueron al rancho con la intención de dormir allí. Esa noche, cuando terminaron de cenar, se dieron cuenta de que solo tenían un trozo de tortilla y un trozo de cecina para el desayuno del día siguiente. “Enrique, esto no es suficiente para los dos”, dijo Tomás. Entonces Enrique dijo: “Esto es lo que haremos. Cuando nos despertemos, compartiremos lo que soñamos y quien tuvo el mejor sueño se comerá la tortilla y la cecina”. Y Tomás estuvo de acuerdo. Pero antes de que saliera el sol y mientras Enrique aún dormía, Tomás se levantó y se comió la tortilla y la cecina. Luego se volvió a dormir. Cuando los dos se despertaron, Enrique dijo: “¡Oh, qué hermoso sueño tuve anoche! ¡Soñé que un ángel venía y me llevaba al cielo!” Entonces Tomás dijo: “¡Y cuando te fuiste al cielo pensé que no ibas a volver, así que me comí la tortilla y la cecina!”.